2012'de Kamu Hastanesi Kalmayacak

Türkiye’de sosyal güvenlik konusunu halkın anlayabileceği bir dile taşıyan ve sistemde fark ettiği boşlukları gündeme taşıdığı için sık sık siyasetçi ve bürokratlarla karşı karşıya gelen Sosyal Güvenlik Müşavirleri Derneği Başkanı Ali Tezel'le sağlık gündemini konuştuk.

Türkiye’deki sağlıkta dönüşüm programının sonuçlarını nasıl değerlendiriyorsunuz? Türkiye bu konuda sizce önemli yol aldı mı?

AKP hükümeti   sağlıkta dönüşüm politikasıyla sağlığa piyasa koşullarını getirdi. Bu insanların hastalanmasına yönelik bir politikaydı. 1961 yılında kabul edilmiş halen Küba'da uygulanmaya devam edilen 224 sayılı Sosyalizasyon Kanunu vardı. Bu kanun hastalıklardan korunmak, hastalanmayı engelleyerek iş gücü kayıplarını önlemek üzerine kuruluydu. AKP hükümetinin sağlıkta dönüşüm politikası insanları özel hastaneciliğe yönlendiren sağlığın piyasalaştırılmasına dönük bir politika başlattı.

Özel sağlık sektörü AKP hükümeti döneminde tam 12 kat büyüdü. 2002 yılında özel hastanelere verilen para 500 milyon lira iken şimdi 6 milyar lirayı buldu. Kamu hastanelerinin SSK’nın Sağlık Bakanlığı hastaneleriyle birleştirilmesinin ardından ilaç firmalarına da para akmaya başladı. PTT gibi ayrı hastaneler vardı. Onlar da bakanlığa devredildi. O güne kadar SSK işçisinin sağlık harcaması 180 lira iken piyasalaştırma ile emekli sandığı üyesi kişilerin oranına 700 liraya kadar çıktı. Ancak bu kaliteyi artırmadı. Sağlığın piyasalaşması sağlanırken vatandaşın sağlık hizmetlerine ulaşımı da sağlandı. Bakkala gider gibi hastaneye gitmenin de yolu açıldı.

SSK  ilaçta 25 şubat 2005 tarihinde 35 milyon insana bakıyordu. 35 milyon kesimin ilaçların toptan alıyordu.  Bomonti’de kapatılmış olan SSK ilaç fabrikasında ilaç üretiliyordu. İlaç çok ucuza mal ediliyordu. Örnek vermek gerekiyorsa fiyatı 10 lira olan bir şurubu yüzde 10’a düşürüp 1 liraya mal ediyordu.  1 liralık ilaca da çalışanlarından yüzde 20, emeklilerden yüzde 10'unu alarak şurubu vermiş oluyordu. 2 lira para alıp kara geçiyordu. Vatandaş ilacını alıyor SSK’dan da  ilaca bir kuruş para çıkmıyordu. SSK 1 lira kar edip alıyordu ama 29 Şubat 2005’den sonra SSK’nın fabrikası kapatıldı. Tüm eczanelerden ilaç alınabilir hale geldi. Aynı ilacı şimdi SGK 10 liraya satın alıyor. İlaç harcaması 15 milyar liraya çıktı önümüzdeki  yıl  ise  17 milyar lira olması bekleniyor. Bu harcama 2002 yılında 2.5 milyar liraydı. Koruyucu sağlık bir kenara bırakılarak vatandaşın hastalanmasını bekleyerek milyonlarca lira  harcanarak hastalık üzerinden para kazanılan bir sistem geliştirildi. Bu yıl SGK’dan sağlığa 26 milyar lira çıktı. 2002’de bu 3 milyar lira civarındaydı. Özel  hastanelere ödenen para 500 milyon liradan 6 milyar liraya çıktı. İlaç harcaması 3 milyar liraydı. Şu an 15 milyar lira önümüzdeki yıl 17 milyar lira olacak.

Bizi IMF politikaları bu hale getirdi. IMF dayatmasıyla GSS Kanunu çıktı. Her stand by anlaşması gözden geçirmelerinde bize ‘GSS’yi çıkardınız mı’ diye sordular. ‘Hayır çıkarmadık’ deyince da parayı vermediler. Bu nedenle  2008’de 7 ay bekletilen stand- by anlaşmasıyla bize 3.5 milyar lirayı verdiler. İlaç ve özel sağlıkla ilgili harcamalarla ise 14 milyar lirayı götürdüler.  Bunların hepsi 1 yıl içinde oldu.

GSS başladığında özel hastanenin vatandaştan yüzde 30 ilave ücret alma hakkı vardı. 2010 Ocak ayında hastaneler sınıflandırıldı. Fark ücreti de yüzde 30-70 arasında alınabilir hale geldi. GSS başladığında vatandaşa ‘özel hastaneler yüzde 30’dan fazla ücret alırlarsa gelin bize şikayet edin. Ceza verelim’ diyorlardı.  Bu da 2010 yılında bitti. Artık özel hastaneler vatandaşı istediği gibi soyabilir. Kimse müdahale etmeyecek. Önceden vatandaştan yüzde 30’dan fazla fark ücreti alan hastaneye 50-100 bin lira ceza veriliyordu.  Şimdi cezalar 5-10 bin liraya düşürüldü. Artık ’vatandaşı soyabilirsiniz ‘ dönemine geçildi. Buna rağmen özel hastaneler zarar ettiğini duyurarak acıma duygusu yaratmaya çalışılıyor.

Özel hastaneler madem zarar ediyorlar. ABD,  Avrupa sermayesi neden Türkiye’deki özel hastanelere yüzde 70 oranında ortak oluyor. Bu soruyu yanıtlamakta zorlanıyorlar. Özel hastaneler yabancı ortak arıyor. Mevcut hastaneleri satarak Türk halkının hastalanması üzerinden para kazanmanın yolların arıyorlar. Ayrıca özel hastanecilik katma değeri en yüksek sektör oldu. Bir binayı otel yapsanız yatağı 40 liraya satarken özel hastane tabelesi asarsanız, yatakların birini 500 liraya satabilir hale geldiniz. Bu yüzden özel hastane açmak en cazip işlerden biri oldu. Her grup özel hastane açmayı hedefliyor.

Şimdi hükümetin sağlıktaki gündemi kamu hastanelerinin özelleştirilmesi. Kamu Hastane Birlikleri Yasası çıkacak. Sonra da hastaneleri önce özerkleştirecek, sonra da özelleştirecekler. Çünkü Türkiye’nin her yıl en az 3 en fazla 5 milyar lira özelleştirme gelirine ihtiyaç var. Sata sata bir şey kalmadı. Köprüler ve oto yollardan sonra barajlara sıra geliyor. Ardından enerji gelecek. 2011-2012 yılında da kamu hastaneleri satılacak. 2012’de kamuda hastane kalmayacak. Kamunun rolü denetleyici olacak. Vatandaşın cebinden çıkacak para artacak. Obama’nın  seçim meydanlarında ‘annemin sağlık harcamalarını yaparken sigorta şirketleriyle nasıl cebelleştiğini biliyorum’ dediği düzene geçeceğiz. Onlar da şimdi bizim sistemimize geçmeye çalışıyorlar. Bu durumda vatandaş hastalıktan çok, özel hastane ve sigorta şirketleriyle mücadele etmek zorunda kalacak. Sağlık hizmetinin elde edilmesi güç olacak. Paranız kadar sağlık hizmeti alacaksınız. Çalışan SGK’lı şu an sağlık harcamalarına yüzde 20 katılım payı ödüyor. Bu yüzde 50’ye kadar çıkacak. Açıktan alınan paralar resmileşecek. Sağlık çalışanı etkinliği olmayan kaderi hastane yönetiminin iki dudağı arasında olan kişiler haline gelecekler. Piyon olacaklar. Karar alma süreçlerinde etkileri olmayacak.  

SGK Sağlık Bakanlığı ile protokol yaparak 11.7 milyar lira üzerinden anlaştı. Tüm kamu hastaneleri ne kadar hizmet verirlerse versinler  11.7 milyar lira alacaklar. 2009 yılında Türkiye’de kamudaki  60 bin doktor çalışmış 12.3 milyar liralık bir hizmet oluşturmuş. Bakanlık ‘hekim ne kadar çok çalışırsa o kadar çok kazanır ‘ diyordu. Artık böyle bir şansları yok. Ne kadar çok çalışırsa çalışsın alacakları para 11.7 milyar lira. Hekimler ancak birbirlerinin gelirinden çalabilirler. Biri yüzde 50, biri yüzde 100 çalışıyorsa yüzde 50 çalışandan alıp yüzde 100 çalışana verecekler. Bütün hekimler aynı performansı gösterseler bile 1 yıl öncesine göre yüzde 5 daha az performans alacaklar.

Bir doktorun 17 bin lira alması için günde 150 hasta bakması lazım, 20 de operasyon yapması gerekiyor. Buna ihtimal yok. Performans uygulamasıyla döner sermayeden daha çok para almak için hekimleri ahlaksızlığa itiyorlar. Ameliyat gerekmeyen hastaların ameliyat edilmesine neden oluyorlar. Hekimi gereksiz tahlil yazmaya yönlendiriyorlar. Sağlıkta dönüşümün sonuna gelindi. Hekimlerin performanslarıyla çok kazanma dönemleri artık bitti.

Bundan sonra döner sermaye gelirlerinden alınan paralar da emekli keseneğine dahil edilecek.Üstelik bunu devlet vermeyecek. Bir çalışandan alınan prim oranı yüzde 36’dır. Bunun yüzde 16’sı memurdan kesilir. Yüzde 20’sini devlet verir. Döner sermayeden gelecek paranın yüzde 36 sı da memurun cebinden çıkacak. 2 bin lira döner sermaye geliri olan hekim yüzde 36 primi ödeyecek. Bu da ayda 700 lira yapar. Yani hekimin cebinden 700 lira kesenek çıkacak. 1 yılda ayda 700 liradan 8 bin 400 lira prim ödeyecek fazladan. Bütün bunların sonunda da maaşına yılda 30 lira yansıyacak. Yani aylık yüzde 36 prim kesintisinin yılda maaşa yansıması yüzde 1 civarında olacak. Bütün primlerin çalışan tarafından ödendiği bir sistem dünyada ve Türkiye’de ilk kez oldu.