Kıdem tazminatında gelecek prim oranına bağlı

Türkiye’de bir klasik haline gelmiş olan “Kıdem Tazminatı” uygulaması, gerek İMF ve OECD gibi uluslar arası sermaye kuruluşlarının gerekse TÜSİAD ve TİSK gibi işveren kuruluşlarının baskısı ile ortadan kaldırılıp, yerine “Kıdem Tazminatı Fonu” uygulaması getirilmeye çalışılıyor.

Halen aylık yüzde 8,33 oranı var

Şimdiki kıdem tazminatı ödemesi 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14 üncü maddesine göre çalışanın her bir yılı (12 ayı) için bir aylık brüt maaş tutarında yapılmaktadır. Bu da yüzdesel olarak yüzde 8,33 oranına tekabül etmektedir. Yani, işveren kendisi işçileri için bir kıdem tazminatı fonu oluşturacak olsa ilerde ödeme güçlüğüne düşmemek adına her ay brüt ücretlerin yüzde 8,33’ü kadar para ayırması gerekir.

Tasarıda yüzde 3-4 tartışması var

Henüz tasarı taslağı halindeki “Kıdem Tazminatı Fonu” uygulamasında ise düşünülen oran yüzde 3 ile yüzde 4 arasında gidip gelmektedir.  Tasarı bu şekilde yasalaşırsa bir yıl için alınacak rakam düşmüş olacaktır. Düşüşün rakamları da aşağıdaki tablodan daha net görülecektir.

Durumlar karşılaştırması	Brüt ücrete göre yıllık tazminat rakamları
	Brüt	Oran	Aylık	Yıllık	Yıllık Kayıp	On yıllık kayıp
Yüzde 3'lü	2000	0,03	60	720	1280	12800
Yüzde 4'lü	2000	0,04	80	960	1040	10400
Şimdiki durum	2000	0,083	167	2.000	0	0

 Tablodan da görüleceği üzere, kıdem tazminatı fonunda aylık prim kesintisi yüzde 3 olursa aylık 2000 lira brüt ücreti olan bir işçinin yıllık kıdemi tazminatı kaybı 1280 liradır. 10 yıllık kaybı ise 12800 liradır. Yüzde 4 oranı tercih edilirse bu kere aylık kayıp 1040 lira, 10 yıllık kayıp 10400 lira olacaktır.

Değerlendirilecek-nemalanacak kafa karıştırılacak

Şimdi diyecekler ki, aylık kesintiler her ay yatırım araçlarında değerlenecek o sebeple kayıp olmaz gibi karşılarındakini salak görerek açıklamalar yapacak olanlara, kıdeme esas brüt ücretin sabit olmadığını her zam geldiğinde arttığını hatırlatarak cevap vermek yerinde olur.

Mesela, 10 yıl önceki brüt ücretinizi düşünün ve ona göre hesaplama yapın, sonra 10 yıl sonraki aylık brüt ücretinizi düşünün sonra ona göre tekrar hesaplama yapın.

En büyük kayıp kayıtdışında olacak

Yeni getirilecek sistemde en büyük kaybı ise kayıtdışı çalışanlar yaşayacak. Zira, gerçek ücreti çok daha fazla olduğu halde asgari ücretten gösterilenler, hatta hiç sigortalı olmayanların gerçekte bu sistemle alacakları kıdem tazminatı ile fonun kurulmasından sonra alacakları kıdem tazminatı arasında kıyas kabul etmez farkları olacaktır.

Şu anda kişiler kayıt dışı olsa bile kıdem tazminatı ödemesi konu edildiğinde işveren davalarla ve SGK cezaları ile karşılaşmamak adına kıdem tazminatını gerçek rakamlardan işçiye öderken, fondan sonra parayı fon ödeyeceği için işveren git paranı fondan al diyecektir.

Kıdem alma halleri azalacak

Halen geçerli olan 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14 üncü maddesine göre, 4857 sayılı İş Kanunu gereğince çalışanlar 7 hal ve şartta işverenlerinden kıdem tazminatı alabiliyorlar. Bunlar;

1-İşveren tarafından haklı bir sebep olmadan işten çıkartılırsa,

2. İşçi haklı bir sebeple işi bırakırsa,

3. Erkek çalışanlar askerlik için işi bırakırsa,

4. Emekli olmak amacıyla işçi işi bırakırsa,

5. Emeklilikte diğer şartları tamamlayıp, tamamlaması gereken yaşı evinde geçirmek isteyen işçi işi bırakırsa,

6-Kadın işçinin evlendikten sonraki bir yıl içinde işi bırakırsa,

7-İşçinin ölmesi,

hallerinde her çalışma yılına bir brüt maaşları tutarında kıdem tazminatı ödenir.

Fon gelirse;

Şayet fon gelirse ve Avusturya modeli seçilirse,

a) Emeklilik anında,

c) İşten çıkıp en az beş yıl yeniden iş aramazsa
d) İşçinin ölümü halinde kanuni mirasçıları, 
kıdem tazminatına hak kazanacaklar.

Görüldüğü üzere, erkeklerin askere giderken, bayanların evlendikten sonraki bir yıl içinde işini bırakması hallerinde kıdem tazminatı ödenmesine son verileceği gibi işçinin işveren tarafından işten çıkarılması veya işçinin haklı sebeple işin bırakması hallerinde kıdem tazminatı ödenmeyecek. Öte yandan emeklilikte yaş hariç (15 yılı ve 3600 günü olanlar) diğer şartları taşıyanların emekliliklerini evlerinde beklemek üzere işlerinden ayrıldıklarında da kıdem tazminatı fondan sonra ödenmeyecek.

Kaynak:Ali Tezel