Yunanistan

Yunanistan adı antik İyonya'nın (bugünkü İzmir, Aydın, Manisa bölgesi) Arapça ve Farsça söyleniş şeklinden gelir.

Orta Çağ'da Bizans İmparatorluğu ve sonra Osmanlı Devleti dönemlerinde Romalı anlamına gelen Rum adı kullanıldı. Bu isim bugün daha çok Kıbrıs'nın güneyi, İstanbul ve Ege'deki Yunan asıllı halkı ifade etmek için kullanılmakta, Yunanistan'da yaşayanlara sıkça yapılan bir hata ile Yunanlı denilmektedir. Bunun yerine hem bu milletten olan kişiyi ifade etmek hem de Yunanistan'a ait olduğunu belirtmek içinYunan sözcüğü kullanılır. [2]

Yunanistan, 1981'den beri Avrupa Birliği[3], 1952'den beri NATO, 1961'den beri OECD[4], 1995'den beri Batı Avrupa Birliği ve 2005'den beriAvrupa Uzay Ajansı[5] üyesidir. Atina ülkenin başkenti; Selânik, Patras, Kandiye, Volos, Yanya, Yenişehir ve Kavala,Vodina ülkenin bazı diğer büyük şehirleridir.

İsim 

Tarihte Hellen sıfatı; çeşitli etnik topluluklar için kullanılmıştır. Hellen sözcüğü ilk olarak Makedonya Kralı Büyük İskender’nin Pers'ler üzerine yaptığı Asya Seferi sonunda Hellen uygarlığı kurmasıyla başlamıştır.Bu sefer sonunda Anadolu, Mezopotamya, Mısır, İran ve Kuzey Hindistan topraklarını ele geçiren İskender, doğu ve batı(yunan) kültürlerini sentezleyerek Hellen kültürünün oluşumunu sağlamıştır. Bu olaylar meydana gelirken Yunanlar, Hellen imparatorluğu içinde dağınık halde yaşıyorlardı.Yunanlar ticari ve kültürel ilişkiler içine girdikleri çeşitli halklarla bu dağınıklığı bozup birlik oluşturmak istediler. Birliğin oluşmasında halkların lehçe farklarına rağmen Yunancakonuşmaları da önemli bir etken olmuştur.

Yunanlar, kendilerine ırk birliğini açığa vuran "Hellen" adını vermeden önce, başka ırktan olanları ve başka dil konuşanları "Barbares" (Barbarlar) olarak göstermişlerdir.Bu şekilde kendileriyle yabancılar arasında bir sınır çizip; kendi ırksal topluluklarını kurarak, Hellensözcüğünün oluşumunu sağlamışlardır. “Grek” deyimine tarihsel açıdan bakıldığında Yunanların Akdeniz'de koloniler kurması bunda büyük etken olmuştur. O zamanlarda Yunan kolonilerinden biri de İtalya yarımadasındaki Kime’dir. Kime Eğriboz adasında yaşayan Halkisli’ler tarafından kurulmuştur fakat bu şehrin kurulmasında Eğriboz adasının karşı kıyılarındaki Gralar yardımcı olmuştur. Bunun sonucunda bu kavmin adı İtalya'da biraz değiştirilmek suretiyle "Graikus" (Graecus) şeklini almış, sonraları Latinler tarafından tüm Hellen kavmini gösteren kolektif bir sözcük olarak kullanılmıştır.

"Grek" deyimine Latince sözlük anlamından bakıldığında da, "hırsız, hilekâr" anlamına gelmektedir. Aynı zamanda da Fransızca Larousse 'da da aynı anlam yazılıdır. Bu anlam Yunanlar tarafından Yunan ruhunu yaraladığı için,II. Dünya Savaşı'ndan sonra, Yunan hükümetinin başvurusu üzerine "Grek" kelimesinde düzeltme yapılıp “Hellen” sıfatını kendilerine layık görmüşlerdir. "İyonya", Yunanistan'daki Dor istilası karşısında Anadolu kıyılarına göç etmek zorunda kalan ve Batı Anadolu'da on iki büyük site kuran halkın kendilerine verdikleri isimdir. İyonlar bir süre bağımsız kaldıktan sonraAnadolu’nun halklarından olan Lidyalılara boyun eğmişleridir.Daha sonra doğudan gelen Pers işgalerine yenilen Lidya’nın Pers egemenliğine girmesiyle İyonlarda Pers egemenliğine girmiştir. .Daha sonra bu “iyon” adı giderek yayılmaya başladı. Tevrat'ta Yavan, Asur yazıtlarında Yavnai, Pers yazılı belgelerinde Yauna olarak gösterilmiştir. Buna göre; Doğudan gelen ve önce Batı Anadolu'yu -dolayısıyla İyonya'yı- ele geçiren Persler, Ege'deki düşmanlarına "Yauna" adını vermişlerdir. Bu ad zamanla bugünkü Yunanistan halkını da içene alacak şekilde genelleşmiştir. Türkler de, yanlış da olsa bu adı kullanmışlardır ve günümüzde de kullanılmaktadır. Ayrıca Arapçada Roma İmparatorluğunda veya Doğu Roma’da yaşayan Yunanlılara Roma'lı "Rumi” denirdi. Fakat daha sonra sözcük “Rum” halini almış ve bir süre sonra da Türkiye’de Anadolu’da yaşayan Yunanlar'a denilmiştir ve günümüzde de denilmektedir.

Tarih

Ana madde: Yunanistan tarihi

Yunanistan'ın tarihi

Tarih öncesi Yunanistan

Kiklad Uygarlığı

Girit Uygarlığı

Miken Uygarlığı

Yunan karanlık çağları

Antik Yunanistan

Eski Yunanistan

Hellenistik Dönem

Roma hâkimiyeti

Ortaçağda Yunanistan

Bizans İmparatorluğu

Osmanlı Yunanistanı

Modern Yunanistan

I. Dünya Savaşı

Yunan Krallığı

II. Dünya Savaşı

Yunan İç Savaşı

Askerî Darbe

Yunanistan Cumhuriyeti

M.Ö. 550'lerde Eski Yunanistan

Büyük İskender'in ele geçirdiği topraklar

Yunanistan'ın ilk sakinlerine sıklıkla Pelasgi, yani "deniz halkı" denirdi. Yarımadanın bu sakinleri kuzeyden göçen işgâlcilerin etkisi ile güneye kaçtılar. Birbiri ardı sıra gelen işgallerle güney kıyılarına ve Ege Adaları'na yayıldılar. M.Ö. 3200 civarında bölgeye yeni gelenler birlikte zamanla Yunancaya dönüşen bir Hint-Avrupa dili getirdiler.

MÖ 1. binyılda kullanılan ve Homeros'un İlyada'da kullandığı eski Yunanca'nın, günümüzdeki Arnavutça'ya benzediği ve akraba olduğu şeklindeki dilbilimsel hipotez, Dorların göçleri kapsamında incelenen bir konudur.

Antik Yunanistan M.Ö. 2. yy.'da da Roma İmparatorluğu'nun hakimiyetine girerek ortadan kalktı. Roma İmparatorluğu'nun 4.yüzyılda bölünmesiyle de 1821'e kadar Doğu Roma ve Osmanlı İmparatorluklarının başkenti olan Konstantinopolis tarafından yönetildi. Antik kültürler ve politeist dinler bu dönemlerde yerini Ortadoğu kaynaklı dinler olan Ortodoks Hıristiyanlığa, 13.-14. yüzyıllardan sonra da Müslümanlığa bıraktı.

Günümüzdeki modern Yunanistan, 1821'de Osmanlı Devleti'nin İngiltere, Fransa ve Rusya karşısında aldığı yenilgiler sonucu, bu imparatorlukların koruma bölgesi olarak, İstanbul'un idaresinden koparılan Mora Yarımadası ve Atina'dan ibaret küçük bir bölgede 'Yunan Krallığı' adı altında kuruldu. İlk Yunan Kralı olarak da Bavyeralı aristokrat aileden gelen Otto isminde bir Alman atandı.

Daha sonraki yıllarda İngiliz ve Fransız yöneticiler, onlar açısından bu kabul edilemez durumu, Rumların doğuya olan benzerliğini, doğu düşmanlığına dönüştürmeyi başardılar.

Daha sonraki yıllarda İstanbul, savaş yenilgileri neticesinde, savaş galibi imparatorlukların baskılarıyla, Atina'ya şu bölgeleri vermeye mecbur kaldı:

1877-78 Rus - Osmanlı Savaşı sonucu verilen bölge: Tesalya, Orta Yunanistan

1912-13, Balkan Savaşları, verilen bölge: Epir, Makedonya (Selânik), Girit, K-b Ege (Midilli, Sisam) adaları

1918, 1. Dünya Savaşı yenilgisi, verilen bölge : Batı Trakya

1918'de galip devletler günümüzdeki Türkiye'nin batı yarısını Yunanistan, doğu yarısını Ermenistan Karadeniz kısmınıda Erzurum, Kars gibi bazı yerleşim yerleri olmak üzere Gürcistan ilan etmek istiyorlardı. Başkent İstanbul olacak, ismi tekrar Konstantinopolis'e dönecekti. Ancak plânları gerçekleşmedi.

1946'da, İtalya'nın 1912'de Osmanlı Devleti'nden almış olduğu 12 adanın, İngiltere'nin olmasıyla, bu adalar da Atina yönetimine geçtiğinde, Atina yönetimi1821-1946 arasındaki 125 senede, hep savaş galibi emperyal devletlerin yanında yer alarak, İstanbul aleyhine, topraklarının yüzölçümünü yaklaşık 10 misline çıkarmayı başarmıştı.

Coğrafya 

Arnavutluk Makedonya Cumhuriyeti Bulgaristan ' Türkiye Yunanistan ATİNA Selanik Kavala ---Taşoz Dedeağaç --Semadirek Korfu Igoumenitsa Yenişehir Volos Yanya Chalcis Patras Korint . Nafplion . Sparta . Areopolis . Pire Eleusina Laurium Heraklion M a k e d o n y a Trakya Epir Teselya Orta Yunanistan Mora Olympos dağı (2917 m) Lefkada Kefalonya Zakintos- Lemnos Midilli Sakız Adası Sisam Andros Tinos Mikonos Icaria --Patmos Naxos Milos Santorini--- Kos Rodos Karpathos Kassos Kythira Gavdos Ege Denizi Girit Denizi Myrtoan Denizi Yanya Denizi Akdeniz Girit K-b Ege Adaları Kikladlar Oniki Ada Yanya Adaları

Olimpos Dağı

Balkan Yarımadası üzerine kurulu olan Yunanistan, 35° - 41°′Kuzey / 19 - 22°′Batı koordinatları arasında yer alır, doğuda Türkiye, kuzeyde Bulgaristan veMakedonya Cumhuriyeti, kuzeybatıda ise Arnavutluk ile komşudur. Batısındaİyon Denizi, güneyinde Akdeniz, doğusunda ise Ege Denizi ile çevrili olan Yunanistan, yaklaşık 3000 ada ve kayalığa sahiptir. Bu adalardan 227'sinde yerleşim olup, sadece 78'inde 100 kişiden fazla insan yaşamaktadır.

Yunanistan'ın 1935 kilometre uzunluğunda kara sınırı vardır;

• Türkiye ile 203 km (kara sınırı 203, deniz ile birlikte, Trakya'dan Rodos'a kadar 931 km deniz sınırı)
• Arnavutluk ile 282 km
• Bulgaristan ile 494 km
• Makedonya Cumhuriyeti ile 228 km

Deniz sınırları ise adalar ile birlikte 15,021 kilometredir. Ege Denizi'nde kıyısı bulunan iki devlet olan Türkiye ve Yunanistan'ın karasuları 6 deniz milidir.Bu kara suları Türkiye ile Yunanistan arasında soruna neden olmaktadır.

İklim ve bitki örtüsü 

Yunanistan'da hâkim iklim büyük ölçüde Akdeniz iklimi'dir. Yazları sıcaklık ortalaması 26°C - 28°C 'dir. Kışlar çok sert geçmez, ancak yüksek kesimler kış boyunca kar alır. Yüzey şekilleri ise fazla yüksek olmayan dağlardan oluşan oldukça engebeli arazilerdir. Ülke'nin en yüksek noktası Eski Yunan Mitolojisi'nde tanrıların evi olduğu kabul edilen Olimpos Dağı'dır (2,917). Bunu 2,457 metre ile Parnassos Dağı izler. Ülkenin bu denli engebeli olmasının Yunan Mitolojisi'ndeki açıklaması ise tanrıların dünyayı yaratırken toprağı eleyip eleyip, Yunanistan'ın ise kalan tortulları fırlatıp savurması ile oluştuğu yönündedir. Yunanistan ayrıca 1. derece deprem kuşağı üstünde yer alır.

Alçak bölümler bitki örtüsü bakımından fakir olup, tek mevsimlik bitkiler yetişir. Ülkenin orta ve güney kısımlarında Akdeniz iklimi'nin karakteristik bitki örtüsü makiler egemendir. Dağlık bölgelerde ise ormanlar yer alır. Ormanlar ya da korular ülkenin yaklaşık %50'sini kaplar.

Demografi 

Bu maddedeki veya maddenin bir bölümündeki bazı bilgilerin kaynağı belirtilmemiştir. Ayrıntılar için maddenin tartışma sayfasına lütfen bakınız. Maddeye uygun bir biçimde kaynak ekleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.

Yunanistan'ın dil azınlıklarının çoğunlukta bulunduğu bölgeleri.

██ Arnavutça██ ArvanitikaLadino██ Megleno-Rumence██ Pomakça██ Makedonca██ Türkçe██ Ulahça

Yunanistan'ın 2001 yılı verilerine göre nüfusu 10,964,020'dir. İstatistiklerde Yunan nüfusunun giderek yaşlanmakta olduğu göze çarpmakla beraber ülke genelinde yaşa göre nüfus dağılımı söyledir;

Yaş dağılımı

• 0 - 14 yaş = %15 (erkek 828,585; kadın 779,902)
• 15 - 64 = %67 (erkek 3,580,079; kadın 3,574,788)
• +65 = %18 (erkek 815,247; kadın 1,022,926)

Nüfusun büyüme oranı : %0.19

Yıllık doğum oranı: binde 9.72

Ölüm oranı: binde 10.15

Bebek ölüm oranı binde 5.53

Ortalama yaşam beklentisi'

• kadınlarda 81.76 yıl
• erkeklerde 76.59

Etnik gruplar

• %93 Yunan
• %5.5 Diğer

Dinî inançlar

• Hristiyan Ortodoks: %98
• Müslüman: %1.3
• Diğer: %0.7

Okuryazarlık:

Toplam nüfus içinde: %97.5

• Erkeklerde: %98.6
• Kadınlarda: %96.5

0 En büyük şehirler

• Atina - 3,190,336
• Selânik - 980,419
• Patras - 216,592
• Kandiye - 188,650
• Volos - 151,591

Etnik Yapısı 

Ana madde: Yunanlar

Halkın büyük çoğunluğunu etnik Yunanlar (9.555.000) oluşturur. Yunanlar büyük bir çoğunlukla Ortodoksdur. Nüfusun çoğunluğu Türkiye'den 1924 ve 1955 mübadeleleri neticesinde göçen Rum nüfustan oluşur. 1924 öncesi Yunan Kırallığı'nın nüfusu 2 milyonun altındaydı. Buna 1,5 milyon civarında Anadolu Rum'u eklendi. Anadolu'dan göçen Rumlar daha çok Batı Trakya ve Tesalya'ya yerleştiler ve yüksek çocuk sayısı ve nüfus artışıyla eski Arvanit/Yunan nüfusunu geride bıraktılar.

Başlıca azınlıkları Makedonlar (250.000), Tosk Arnavutları (222.000), Ulahlar (209.000), Pontuslu Rumlar (202.000), Arvanitika Arnavutları (152.000)'ndan ve Müslüman azınlıkları Türkler(150.000), Pomaklar ( 50,000), Saidî Araplar (30.000), Farslar (10.000), Afrikalılar (6.100)'dan oluşturulmaktadır.[6]

Ayrıca Karaman'da yaşayan Türk ortodokslarda mübadele sırasında Yunanistandaki Müslüman Türklerle Mübadele sırasında değiştirmiştir. Karaman ortodoksların o zamanki sayılarına göre 1,500,000 olduğu tahmin edilmektedir.

Dil 

Ana madde: Yunanca

Yunanistan'daki tek resmî dil Yunanca'dır. Modern Yunanca, Halk Yunancası ya da Yunanca söylenişiyle Demotiki (Yun. δημοτική "Đimotiki" okunur) 1976'dan beri Yunanistan'ın ve Kıbrıs Cumhuriyeti'nin resmî dilidir. Yunanca (Ελληνικά - Elinika) 3000 yıllık bir geçmişe sahiptir. Hint-Avrupa dil ailesine aittir. Antik Yunanca Klâsik Yunan uygarlığının dili olarak kullanılmıştır.Modern Yunanca Antik Yunanca'dan oldukça farklı olmakla beraber köken olarak ona dayanır. Yunanca, Yunan Alfabesi kullanılarak yazılır.

Yunanistan'ın kurulmasıyla devletin resmî dili Kathareuousa ilan edildi. Okullar ve resmî dairelerde sadece bu diyalekt kullanıldı; ancak halk bu diyalekte yabancı olduğundan evlerde ve sokaklarda Halk Yunancası (Demotiki) konuşulmaya devam edildi.

Demotiki'de birtakım bozulmalar olunca 1964'de okullarda Demotiki'nin de okutulmasına izin verildi.

Bu çift dillilik 1976 yılına kadar devam etti. 1976'da Yunanistan’da çıkan bir kanun ile Kathareuousa devletin resmi dili olmaktan çıkartıldı ve Demotiki resmi dil hâline getirildi böylece okul, resmî daire ve evlerde konuşulan dilin aynı olması sağlandı.

Yunanlar'ın uzun yıllar farklı milletlerin hâkimiyeti altında kalmaları ya da başka milletleri yönetmesinden dolayı, dilleri bu kültürlerle büyük ölçüde etkileşime girmiştir. Yunanca birçok kelime alıp verdiği gibi, etkileşimlerden yeni lehçeler bile doğmuştur, bunlardan başlıcaları;

• Demotiki (Δημοτική)
• Kathareuousa (Καθαρεύουσα)
• Tsakonika (Τσακωνικά)
• Pontus (Ποντιακά)
• Kapadokya (Καππαδοκικά)
• Güney İtalya (Κατωιταλικά)
• Yevanika

İdarî birimler

Coğrafi bölgeler

Ana madde: Yunanistan'ın coğrafi bölgeleri

Numara Coğrafi bölge Başkent Yüzölçümü Nüfus 1 Attika Atina 3.808 km² 3.841.408 2 Orta Yunanistan Lamia 15.549 km² 614.614 3 Orta Makedonya Selanik 18.811 km² 1.931.870 4 Girit Kandiye 8.336 km² 623.666 5 Doğu Makedonya ve Trakya Gümülcine 14.157 km² 623.248 6 Epir Yanya 9.203 km² 358.698 7 İyonya Adaları Korfu 2.307 km² 220.097 8 Kuzey Ege Midilli 3.836 km² 208.151 9 Mora Trablus 15.490 km² 650.310 10 Güney Ege Ermoupoli 5.286 km² 320.001 11 Teselya Yenişehir 14.037 km² 760.714 12 Batı Yunanistan Patras 11.350 km² 753.267 13 Batı Makedonya Kozani 9.451 km² 303.857 - Aynoroz (Özerk) Karyes 390 km² 2.250

Nomos

Yunanistan'ın illeri (Nomos)

Yunanistan 54 ilden (nomos) oluşur:

Attika bölgesi

(a) Aynoroz (özerk bölgedir)

1. Atina
2. Doğu Attika
3. Pire
4. Batı Attika

Ayrıca bakınız

• Antik Yunanistan
• Yunanistan'daki şehirler listesi
• 2006 Eurovision Şarkı Yarışması
• Yunanlar
• Ünlü Yunanların listesi
• Yunanca

Harita 

Galeri

Selânik'te bir Osmanlı eseri	Aristotelous Meydanı, Selânik	Şövalyeler Yolu, Rodos.	Pire Limanı
The 6.3 Km long Korint Kanalı	Venedik Limanı, Girit.	Eski Monemvasia şehri	Metsovo
Korfu.	Nakşa Şehri, tapınak	Poseidon Tapınağı	Yunan Ortodoks Manastırı
Selanik'te bir devlet binası	Selanik'te bir Katolik kilisesi	Selanik'te bir tiyatro binası	Beyaz Kule (Lefkos Pirgos)

Dipnot

Kaynaklar 

• http://gfa.gbv.de/dr,gfa,007,2004,a,11.pdf
• (İngilizce)CIA World Factbook 2004 entry for Greece
• (İngilizce)wikipedia.org
• Sarti Info

Dış bağlantılar 

Konuyla ilgili diğer Wikimedia sayfaları :

Commons'da Yunanistan ile ilgili çoklu ortam dosyaları bulunmaktadır.

VikiSözlük'te Yunanistan ile ilgili kelime açıklaması bulunmaktadır.

VikiSöz'de Yunanistan ile ilgili özlü sözler bulunmaktadır.

• Yunanistan Cumhurbaşkanı (Yunanca) / (İngilizce) / (Fransızca)
• Yunanistan Başbakanı (Yunanca) / (İngilizce)
• Yunanistan Parlamentosu (Yunanca) / (İngilizce)
• Wikitravel'dan Yunanistan gezi rehberi