Birikmiş Kıdemler ne olacak

Sorulardan biri geçmiş haklarla ilgili: “Ali Bey, geçmiş haklarımız ne olacak? Fona mı geçecek yoksa yanacak mı?” İsmail Demir Sayın okurum, mevcut tasarı henüz TBMM’den geçmedi ve geçmesini de istemem. Umarım sizlerin tepkileri ile hükümet geri adıma atar ve kıdem tazminatı hakkınızı elinizden almaz. Ancak, mevcut tasarı geçmiş haklarınız için iki seçenek sunuyor.

6’NCI MADDE GEÇERLİ

Birincisi; “Geçmiş geçmiştir, fon da fondur” durumu. Mesela (umarım olmaz) yasa 1.1.2013 günü yürürlüğe girerse 31.12.2012 gününe kadar işverende bulunan haklarımızı mevcut kanunlara yani, “... çalışanların kıdem tazminatlarına ilişkin hususlarda mülga 25/8/1971 tarih ve 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14’üncü maddesi, 854 sayılı kanunun 20’nci maddesi veya 5953 sayılı kanunun 6’ncı maddesi hükümleri geçerlidir” denecek. Yani iki farklı dönem ayrı yasalara göre geçerliliğini koruyacak. İkinci tercihe göre ise geçmiş haklarımızı da fona devretmek olayı da işveren ile sizin sözleşme yapmanıza bağlı. Mesela, işverende alacağınız kıdem tazminatı tutarı 20 bin lira ise işverenle pazarlık yapıp bu paranın ne kadarının fona işverence ödeneceğine karar vereceksiniz. İşveren “20 bin yerine 5-10 bin veririm” derse de siz işçi olarak pek bir şey diyemezsiniz. Çifte kıdem tazminatı geliyormuş! “Dün bir gazete ‘Çifte kıdem tazminatı geliyor’ yazdı. Şu an böyle bir şey yok mu? Şimdi 2 veya daha çok işyerinde çalışsam her birinden ayrı ayrı kıdem alamıyor muyum?” Ahmet Balon Sanki şu an yok olan bir şeyi yeni geliyormuş gibi aktarıyorlar ve buna da inanılmasını bekliyorlar. Gazetenin haberine ben de baktım. Diyorlar ki: “Taslakta, çift işte çalışanlara da çifte kıdem tazminatı verilmesi öngörüldü. Örneğin gündüz bir işte gece veya hafta sonu bir başka işte çalışan kişiler, işverenle birden fazla kıdem tazminatı sözleşmesi yapabilecek.” Bu zaten var. Yasalarımıza göre işverenle yapılan hizmet sözleşmesine göre işçi birden çok işyerinde çalışabilir. Yani birkaç saat bir işyerinde, birkaç saat başka işyerinde çalışabilir.

GELİŞMİŞ ÜLKELERDE UYGULAMA FARKLI

Kıdemtazminatı yoksa çalışanları koruyorlar TÜRKİYE Mavi-beyaz yakalı sınırlaması yok. Yaşa bağlı ödemeler yok. Her hizmet yılı için son 30 günlük brüt ücret ödeniyor.

ALMANYA: Kıdem tazminatı yok. Feshe karşı koruma kanunu var. Yaş ve hizmet süresi, 10’dan fazla çalışanın olduğu işyeri kriterleri konulmuş. Örneğin; 50 yaş ve 15 yıllık hizmet, kıdem en fazla 15 aylık ücret tutarında ödeniyor.

HOLLANDA: Zorunlu kıdem tazminatı uygulaması yok, ancak mahkeme kararı ve iş güvencesi kapsamında ödenmektedir. Kıdem hizmet yılına göre çarpan etkisi kullanılarak birkaç aylık ücrete sabitlenmiştir.

FRANSA: En az süre 1 yıl, kişisel nedenlerle aylık ücretin 1/10’u, ekonomik nedenlerle aylık ücretin 2/10’u kıdem tazminatı ödeniyor.

İNGİLTERE: 2 yıl çalışma şartı var. İşin tasfiye olması, işyerinin kapanması, işçinin yeterliliğiyle ilgili durumlarda ödenir. 41 yaş, her yıl için 1.5 haftalık ücret, 22 yaşından küçükler için yarım haftalık ücret ödeniyor.

DANİMARKA: Beyaz yakalılar, toplu iş sözleşmeleriyle oluşturulur. 12, 15, 18 yıllık çalışanlara 1, 2 ve 3 aylık ücretleri tutarında ödeme yapılır.

İSPANYA: Geçerli neden ile fesih gerekiyor. Her hizmet yılı için 20 günlük ücret tutarında kıdem ödeniyor. En fazla 12 aylık ödeme var.

YUNANİSTAN: Hizmet yılı, beyaz veya mavi yakalı olmasına göre değişir. Örneğin; beyaz yakalı ve 2 aydan 1 yıla kadar çalışanlara 1 aylık ücret ödeniyor.

İSVİÇRE: Kıdem tazminatına ilişkin iş yasalarında zorunlu bir uygulama yok. Ancak, 50 yaşında aynı işverenin yanında 20 yıl çalışanlara en fazla 2 aylık kıdem ödeniyor.

İTALYA: İşverenler aylık ücretten yaklaşık % 7.4’lük bir kesintiyi fona ve ayrıca % 5’lik bir kesintiyi garanti fonuna aktarıyor. Sözleşmenin feshinde enflasyon dikkate alınarak hesaplanan değerleme oranıyla işçiye kıdem ödeniyor. Her türlü fesihte işçi kıdem tazminatına hak kazanıyor.

AVUSTURYA: Türkiye’ye benzer hizmet yılına (en az 3 yıllık) karşılık ücretleri tutarında kıdem tazminatı ödenmekte idi. Güvenceli esneklik getirilmiş olup, 2003 yılında oluşturulan kıdem tazminatı fonuna işverenler, işçi ücretinin yaklaşık % 1.53’ü kadar prim ödemektedir. Serbest çalışanlara da kıdem tazminatı getirilmiştir.

HİNDİSTAN: (İşgücü azaltma tazminatı) Tüm beyaz, mavi yakalı ve kamu sektöründe çalışanlara uygulanır. 50’den daha fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde 1 yıllık hizmet süresi olanlara 15 günlük ücreti ikramiye olarak ödeniyor.

GÜNEY KORE: Emeklilik ödeneği, emeklilikten önceki işten çıkmalarda hak kazanılan bir tazminat olduğu için kıdem tazminatı olarak nitelendirilebilir. Her hizmet yılı için 30 günlük ücret ödenir.