Estonya'nın e Devlet Başarısı

Avrupa'nın bu küçük ülkesinde bugün vergi beyannamesinden araçlar için elektronik park etme sistemine, elektronik bankacılıktan ülkedeki tüm öğrenci ve öğretmenlerin kullandığı elektronik okul altyapısına kadar her alanda birçok e-devlet projesi hayata geçirilmiş durumda. İlk defa 2005 yılında tanıtılan ve geçen zaman zarfında 5 farklı seçimde kullanılan elektronik oylama sistemi ile geçen yıl yapılan seçimlerde kullanılan oylar, toplam kullanılan oyların yüzde 25'ini oluşturuyor. 

Peki, Estonya bunu nasıl başardı? Bu başarı elbette tesadüf değil. Bazıları 13 yıldır kullanılan bu e-devlet servislerinin hayata geçelmesindeki en büyük itici güç elbette devlet. Bugün Estonya'da internet bağlantısı vatandaşların sosyal haklarından birisi. Halka açık olan hemen her yerde ücretsiz, kablosuz internet bağlantısı hizmeti sunuluyor. 2001 yılında 500 olan ücretsiz wi-fi noktası, bugün 2 binin üzerinde. İnternet yaygınlığının yüzde 76 olduğu ülkede, mobil yaygınlık oranı ise yüzde 120 civarında. Son yıllarda yaygınlaşmaya başlayan mobil internet kullanımı ise yüzde 25'lerde, ancak ülkedeki gelişmiş mobil altyapı, insanları mobil genişbant internet kullanmaya teşvik ediyor. Son seçimlerde nufüsun yüzde 65'i internet üzerinden kendi kayıtlarını yaparken, sadece yüzde 35'lik bir kısmı fiziksel olarak evlerine gidilerek sayılmış. Ülkede hizmet veren 4 operatörden en büyüğü olan EMT, 4G internet hizmeti sunmaya başlamış durumda. Diğer operatörlerin de 4G lisansı aldığını söyleyen EMT CEO'su Valdo Kalm, devletin lisans ücretleri bilerek düşük tuttuğunu vurguluyor ve devam ediyor: 'Böylece lisans alabilmek için ödeyeceğimiz parayı, altyapıyı geliştirmeye harcıyoruz.' 

Muazzam bir altyapı

Estonya'nın e-devlet projesinin temelinde iyi düşünülmüş ve başarılı şekilde hayata geçirilmiş bir altyapı var. Bu altyapıda devlet, özel şirket ve kamu kurumlarının hizmet verebilmeleri için gerekli olan ana omurgayı kurmuş ve bu sistemin aksamadan, güvenli şekilde çalışmasını sağlıyor. Bu ana omurga üzerine kamu kurumları ve özel sektör kendi birimlerini kuruyorlar. Örneğin; Ekonomi ve İletişim Bakanlığı, elektronik seçim sistemi veya e-okul projeleri gibi kamu hizmetlerinin bu omurga üzerinde çalışmasını sağlarken, bankalar kendi sistemlerini kuruyor. Bütün bu yapı üzerinde vatandaşların bilgileri ise, istenen kuruma tek merkezden güvenli şekilde veriliyor. Hangi kurumların hangi bilgilere erişip erişemeyecekleri ise tek tek belirlenmiş durumda. Mesela, aracınızı durduran bir trafik polisi sizin sağlık bilgilerinize erişemiyor, sadece aracınızın muayenesi, kaskosu ve sizin fotoğraflı genel bilgilerinize erişebiliyor. Aynı şekilde bir doktor da sadece ihtiyaç duyduğu bilgileri görebiliyor. Vatandaş ise kendi hesabına giriş yaptığında, hangi kurumun hangi tarihte kendi bilgilerine eriştiğini görebiliyor, gereksiz bir giriş yapıldığını düşünürse şikayetçi olabiliyor. 

Dijital kimlik kartı

Estonya'da e-devlet projesinin başarısının ana bileşenlerinden bir diğeri de tüm vatandaşlara verilen elektronik kimlik kartı. Herhangi bir bilgisayara, bir aparat vasıtası ile bağlanabilen bu dijital kart sayesinde, kullanıcılar online bankacılık işlemlerinden elektronik imzaya, e-sağlık hizmetlerinden vergi ödemesine kadar herşeyi yapabiliyorlar. Kartı, aparat vasıtası ile bilgisayara bağladıktan sonra tek yapılması gereken e-devlet web sitesinden pin numaranız ile giriş yapmanız. Böylece bütün işlemlerinizi, güvenli bir kanal üzerinden, şifreli olarak gerçekleştirebiliyorsunuz. Vatandaşlar, isterlerse mobil elektronik kimlik kartı da edinebiliyorlar. Bunun için tek yapılması gereken ise cep telefonu sim kartının değiştirilmesi.

Bugün Estonya'da vergi ve gümrük işlemlerinin yüzde 92'si, bankacılık işlemlerinin yüzde 97'si internetten yapılıyor. E-sağlık kapsamında 8 milyondan fazla işlem yapılmış. Sadece öğrenci, öğretmen ve velilere yönelik geliştirilen e-okul hizmetinin yaygınlık oranı yüzde 100'e erişmiş durumda. Tüm hanelerin yüzde 50'sinde genişband internet bağlantısı var.

Güvenli bir sistem

EMT CEO'su Valdo Kalm, ülkede hemen hemen her alana yayılmış olan, mobil detekli e-devlet altyapısının oldukça güvenli olduğunu söylüyor. Şimdiye kadar bazı ufak aksaklıklar dışında sorun yaşamadıklarını belirten Kalm, ana omurga üzerine kurulan her bir birimin kendine özel güvenlik duvarı olduğunu vurguluyor. Ülkede kullanılan e-devlet hizmetleri ile ilgili bilgi vermek için oluşturulmuş Estonya ICT Demo Merkezi Yönetici Direktörü Indrek Vimberg ise, ülkeyi dünyadan ayıran ayrı bir düvenlik şeridi bulunduğunu, bazı servislere Estonya dışından bağlanan IP'lerin erişemediklerini söylüyor ve bazen saldırılara uğramasına rağmen, 15 yıla yakın zamandır kullanılan bu yapının en fazla birkaç saatlik bazı kesintiler dışında hiç durmadığını, bu saldırılarda kullanıcıların bilgilerinin ise hiç bir zaman ele geçirilemediğini vurguluyor.

Rakamlarla EMT

EMT Estonya'nın en büyük cep telefonu operatörü. Turkcell'in en büyük hissedarı olan TeliaSonera'nın sahibi olduğu Eesti Telekom'a bağlı olan EMT'nin toplam 812 bin abonesi var ve bu yıl itibari ile abonelere 4G hızında internet bağlantısı sunulmaya başlanmış. Sabit genişbant internet ve kablolu TV hizmetleri de sunan EMT'nin hedefi, 2015 yılı sonuna kadar ülkenin yüzde 70'ini 4G kapsamına alabilmek. EMT bugün ülkedeki mobil kimlik kartı uygulamasının yaygınlaşmasını sağlayan öncülerden. Cep telefonu üzerinden park ücretinizi bile ödeyebildiğiniz ülkede, kredi kartı bilgileri bile artık cep telefonlarına yüklenerek NFC (yakın alan iletişimi) yoluyla kullanılabiliyor. Böylece kullanıcı kredi kartı veya mağaza kartı taşımak zorunda kalmıyor.