İstanbul Türkiye'nin kuzeybatısında, Marmara kıyısı ve Boğaziçi boyunca, Haliç'i de çevreleyecek şekilde kurulmuştur. İstanbul kıtalararası bir şehir olup, Avrupa'daki bölümüne Avrupa Yakası veya Rumeli Yakası, Asya'daki bölümüne ise Anadolu Yakası denir. Tarihte ilk olarak üç tarafı Marmara Denizi, Boğaziçi ve Haliç'in sardığı bir yarım ada üzerinde kurulan İstanbul'un batıdaki sınırını İstanbul Surları oluşturmaktaydı. Gelişme ve büyüme sürecinde surların her seferinde daha batıya ilerletilerek inşa edilmesiyle 4 defa genişletilen şehrin 39 ilçesi vardır. Sınırları içerisinde ise büyükşehir belediyesi ile birlikte toplam 40 belediye bulunmaktadır.
Dünyanın en eski şehirlerinden biri olan İstanbul, M.S. 330 - 395 yılları arasında Roma İmparatorluğu, 395 - 1204 ile 1261 - 1453 yılları arasında Doğu Roma İmparatorluğu, 1204 - 1261 arasında Latin İmparatorluğu ve son olarak 1453 - 1922 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'na başkentlik yaptı. Ayrıca, hilafetin Osmanlı İmparatorluğu'na geçtiği 1517'den, kaldırıldığı 1924'e kadar, İstanbul İslamiyet'in de merkezi oldu.
- Belediye başkanı Kadir Topbaş (AK Parti)
- Vali Hüseyin Avni Mutlu
Yüz ölçümü
- Kent 5,343 km² (2,1 sq mi)
Rakım 100 m (328 ft)
En yüksek Rakım 537 m (1.762 ft)
En düşük rakım 0 m (0 ft)
Nüfus (2010)
- Yoğunluk 2,392/km² (6,2/sq mi)
- Merkez 13,255,685
- Metropol 13,120,596
[1]
Zaman dilimi DAZD (+2)
- Yaz (YSU) DAZD (+3)
Alan kodu (+90) 212 (Avrupa yakası)
(+90) 216 (Asya yakası)
Website: ibb.gov.tr
İstanbul Genel tarih
İstanbul, yerleşim tarihi son yapılan Yenikapı'daki kazılarla bulunan liman doğrultusunda 8500 yıl, kentsel tarihi yaklaşık 3 bin, başkentlik tarihi 1600 yıla kadar uzanan Avrupa ile Asya kıtalarının kesiştiği noktada bulunan bir dünya kentidir.[kaynak belirtilmeli] Şehir çağlar boyunca farklı uygarlık ve kültürlere ev sahipliği yapmış, yüzyıllar boyu çeşitli din, dil ve ırktan insanların bir arada yaşadığı kozmopolit ve metropolit yapısını korumuş ve tarihsel süreçte eşsiz bir mozaik halini almıştır. Uzun zaman dilimleri boyunca her alanda merkez olmayı ve iktidarda kalmayı başaran dünyadaki ender yerleşim yerlerinden biri olan İstanbul geçmişten günümüze bir dünya başkentidir.
İstanbul'un tarihi ana hatlarıyla beş büyük döneme ayrılabilir:
- Tarih öncesi dönemi
- Byzantion dönemi
- Konstantinopolis dönemi
- Konstantiniyye dönemi
- İstanbul dönemi
İstanbul Tarih öncesi çağlar
İstanbul'un tarihi üç yüz bin yıl önceye kadar uzanmaktadır. Küçükçekmece Gölü kenarında bulunan Yarımburgaz mağarasında yapılan kazılarda insan kültürüne ait ilk izlere rastlandı.[25] Bu dönemde gölün çevresinde Neolitik ve Kalkolitik insanların yasadığı sanılmaktadır. Çeşitli dönemlerde yapılan kazılarda, Dudullu yakınlarında Alt Paleolitik Çağ'a, Ağaçlı yakınlarında ise, Orta Paleolitik Çağ ile Üst Paleolitik Çağ'a özgü aletlere rastlandı.
Kuruluş dönemi ve Byzantion
2008 yılında İstanbul metrosu için yapılan Marmaray tüp geçidi kazıları sırasında Cilalı Taş Devri'nin sürdüğü MÖ 6500'lü yıllara ait kalıntılara rastlanan şehrin,[27][28][29] Anadolu Yakası'ndaki Fikirtepe'de yapılan kazılarda ise Bakır Çağı'nın sürdüğü MÖ 5500–3500 yıllarına ait kalıntılar bulundu.[30] Bunun yanında Kadıköy'de Fenikelilere ait kalıntılar bulundu. Traklar, kentin yakınlarına MÖ 13. yüzyıl ve 11. yüzyıllarda Semistra kentini kurdu.[31] Kral Lygos zamanında Sarayburnu'na, bugünkü Topkapı Sarayı'nın bulunduğu yerde bir Akropolis kuruldu. MÖ 685'te Megara'dan gelen Yunanlar burada bir koloni kurdu, Kral Byzas'ın hükümsürdüğü MÖ 667 yılında ise Byzantion kuruldu.[32] Kente Roma İmparatorluğu hakim olunca, kentin adı Septimius Severus tarafından kısa süreliğine oğlunun adı Augusta Antonina kondu,[33] ardından İmparator I. Konstantin zamanında kent Roma İmparatorluğu'nun başkenti ilan edildi. Bu sırada Nova Roma olarak değiştirilen kentin adı benimsendi ve 337 yılında İmparator I. Konstantin'in ölümüyle Konstantinopolis'e çevrildi.
İstanbul Bizans İmparatorluğu Dönemi
Bu dönem 324 - 1453 yılları arasını kapsadı. I. Konstantinus şehri ele geçirip Roma İmparatorluğu'nun başkenti yaptıktan sonra, şehir ayrıca Roma'nın doğusunun yönetim merkezi oldu. Romalı nüfusu bu dönemde, Romalı soyluların göçü de dahil olmak üzere önemli boyutta arttı. Bu dönemde; yeni bir mimari yapıyla şehir oldukça genişledi. 100.000 kişilik bir hipodromun (Sultanahmet Meydanı) yanı sıra, limanlar ve su tesisleri yapıldı.
Bizans'ın son imparatoru Konstantin fetihten önce İstanbul'u çok iyi savunuyordu.Suda bile yanan Grejuva,deniz seferlerini zorlaştırıyordu.Surların güçlülüğü ise şehre girmeyi %70-80 oranında zorlaştırıyordu.Fakat Fatih Sultan Mehmet,zoru başararak yeni bir çağ açtı...
İstanbul Osmanlı İmparatorluğu dönemi
Bu dönem 1453 - 1923 yılları arasını kapsadı. 29 Mayıs 1453'de; Osmanlı İmparatorluğu padişahı Fatih Sultan Mehmet'in 53 gün süren kuşatması sonrasında; İstanbul Osmanlı'nın 3'üncü ve son başkenti oldu.
Osmanlının ele geçirmesinden sonra; Topkapı Sarayı ve Kapalı Çarşı'nın da kurulması ardından bir çok okul ve hamam açıldı. Dünya'nın ve İmparatorluğun dört bir yanından insanların taşındığı şehirde Yahudilerin, Hıristiyanların ve Müslümanların beraber yaşadığı kozmopolit bir toplum oluştu. Bizans döneminden kalan, eski binalar ve surlar onarıldı.[35] Fetihten 50 yıl sonra; Dünya'nın en büyük şehirlerinden biri haline gelen İstanbul'da "Küçük Kıyamet" olarak da adlandırılan; 14 Eylül 1509 İstanbul Depremi sonrasında (8 şiddetinde olduğu ileri sürülmektedir); 45 gün süren artçı sarsıntılarla binlerce bina yıkıldı ve bir çok insan yaşamını kaybetti.
1510 yılında; Sultan II. Beyazıd; 80.000 kişinin çalışmasıyla şehri yeniden kurdu. Günümüzde de varolan eserlerin büyük bir çoğunluğu bu dönemden kaldı. Mimar Sinan'ın camileri ve diğer binaları kurduğu Kanuni Sultan Süleyman döneminde; mimari ve sanat konularına önem verildi. Lale Devri döneminde; Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa 1718 yılından itibaren; itfaiye'yi kurdu, ilk matbaayı açtı ve fabrikalar kurdu. 3 Kasım 1839'da ilan edilen Tanzimat Fermanı sonrasında da batılaşma süreci hızlandığı dönemde bir çok alanda yenilikler yaşandı.
Haliç'in üzerine köprü; Karaköy'e tünel, demiryolları, kentin içindeki deniz taşımacılığı, belediye örgütlerinin, hastanelerin kurulmasıyla modern bir şehir halini alan İstanbul, 1894 yılında Üçyüzon Depremi ile birlikte tekrar büyük bir zarar gördü. I. Dünya Savaşı'nın sonlarında ise 13 Kasım 1918'de İtilaf Devletleri donanmasınca da işgal edildi.[38] İstanbul'un 2500 yıllık başkentlik dönemi 29 Ekim 1923'de sona erdi.
Osmanlı ve Bizans kayıtlarında, 1402'de Yıldırım Bayezıd döneminde İstanbul’un alınması amacıyla yapılan kuşatma kaldırılırken, yapılan anlaşma gereği Sirkeci’de bir Türk mahallesi kurulması şartına uygun olarak Göynük ve Taraklı’dan 760 hane Manav İstanbul’a yerleştirildi. Yani İstanbul’a yerleştirilen ilk yerli Türklerin, bu yöreden giden Manavlar olduğu kaynaklarca da doğrulanmaktadır. Özellikle Anadolu Yakası'ndaki Türklerin kökeni manavlardır.[39]
İstanbul Cumhuriyet dönemi
Cumhuriyet sonrası 1923-1950 yılları arasında fiziksel atılımlar oldu. 1900'lerin başında 1 milyon olan nüfus, 1927'de 690.000'e düştü, 1935'de 740.000 ve 1945'de tekrar 900.000'e ulaştı.[41] 1950'lerde Balkanlar'dan göç alan şehirde, bu dönemde şehirleşmede gecekondular ön plana çıkmaktadır. 1960'larda ise gecekonduların yanında, apartmanlaşma başladı. 1970'lerde ise hızlı nüfus artışı ile konut ve ulaşım sorunları önem kazandı. Bu dönemde otomobil sayısının artması ve sonucunda trafiğin artması Boğaziçi Köprüsü'nün yapılmasında etkili oldu ve ulaşımda önemli bir noktaya varıldı. İstanbul metropoliten alanı 1970-1975 yılları arasında merkezde 50 kilometre yarıçaplı iken 1980'de 60 kilometre yarıçapa ulaştı. 1990'ların nüfus artışı, nüfusun dış taraflara yayılması ile sonuçlandı ve sonucunda İETT'nin yetersiz gelmesi ile dolmuş ve minibüsler bu açığı kapatmaya çalıştılar. 70’li yıllarda eski hızı ile olmasa da imar faaliyetleri canlanan şehirde 1973 yılında Boğaziçi Köprüsü açıldı.
İklim
İstanbul'un iklimi, Karadeniz iklimi ile Akdeniz iklimi arasında geçiş özelliği gösteren bir iklimdir, dolayısıyla İstanbul'un iklimi ılımandır.
İstanbul'un yazları sıcak ve nemli; kışları soğuk, yağışlı ve bazen karlıdır. Nem yüzünden, hava sıcak olduğundan daha sıcak; soğuk olduğundan daha soğuk hissedilebilir. Kış aylarındaki ortalama sıcaklık 2 °C ile 9 °C civarındadır ve genelde yağmur ve karla karışık yağmur görülür. Kar da yağar. Kış aylarında bir iki hafta kar yağabilir. Yaz aylarındaki ortalama sıcaklık 18 °C ile 28 °C civarındadır ve genelde yağmur ve sel görülür.
En sıcak aylar Temmuz ve Ağustos aylarıdır ve ortalama sıcaklık 23 °C dir, en soğuk aylar da Ocak ve Şubat aylarıdır ve ortalama sıcaklık 5 °C dir. İstanbul'da yılın ortalama sıcaklığı 13,7 derecedir.
| Aylar |
Ocak |
Şubat |
Mart |
Nisan |
Mayıs |
Haziran |
Yıl |
| Ortalama en yüksek sıcaklık, °C |
8,7 |
9,1 |
11,2 |
16,5 |
21,4 |
26,0 |
18,4 |
| Ortalama sıcaklık, °C |
5,8 |
5,9 |
7,6 |
12,1 |
16,7 |
21,0 |
14,3 |
| Ortalama en düşük sıcaklık, °C |
2,9 |
2,8 |
3,9 |
7,7 |
12,0 |
16,0 |
10,3 |
| Ortalama yağış, (mm) |
98,4 |
80,2 |
69,9 |
45,8 |
36,1 |
34,0 |
843,9 |
| Aylar |
Temmuz |
Ağustos |
Eylül |
Ekim |
Kasım |
Aralık |
Yıl |
| Ortalama en yüksek sıcaklık, °C |
28,4 |
28,5 |
25,0 |
19,1 |
15,3 |
11,1 |
18,4 |
| Ortalama sıcaklık, °C |
23,4 |
23,6 |
20,2 |
16,0 |
11,9 |
8,2 |
14,3 |
| Ortalama en düşük sıcaklık, °C |
18,5 |
18,7 |
15,5 |
12,0 |
8,5 |
5,3 |
10,3 |
| Ortalama yağış, (mm) |
38,8 |
47,8 |
61,4 |
96,9 |
110,7 |
123,9 |
843,9 |
İstanbul Nüfus
Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) hazırlamış olduğu 2011 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) sonuçlarına göre İstanbul'un (İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve bağlı belediyelerin sınırları içindeki nüfus) toplam nüfusu 13.483.052 kişidir.[68]
İstanbul'un 14'ü Anadolu Yakasında, 25'i Avrupa Yakasında olmak üzere toplam 39 ilçesi vardır. İstanbul'un 39 ilçesi nüfus sayısı bakımından 2011 yılı verilerine göre incelendiğinde en yüksek nüfusa sahip ilçesi Bağcılar (746.650), en az nüfusa sahip ilçesi de Adalar (13.883 ) olmuştur.[69] İstanbul'da yaşayanların % 64,61'i (8.712.689) Avrupa Yakası; % 35,38'i de (4.770.363) Anadolu Yakasında ikamet eder.
Belediye Nüfusları
İlçelere göre İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve bağlı belediyelerin sınırları içindeki nüfus;
İstanbul Tarihsel nüfus;
İstanbul'un nüfusu tarih boyunca tahmini olarak (1927-2010 sayımlarının, 1927 öncesi tahmini rakamlarıdır) şöyledir:
İstanbul'un geçmişteki nufüs sayısı
| Yıl |
Nüfus |
Yıllık artış oranı(%) |
| 330 |
40.000 |
- |
| 400 |
400.000 |
3,34 |
| 530 |
550.000 |
0,25 |
| 545 |
350.000 |
-2,97 |
| 715 |
300.000 |
-0,09 |
| 950 |
400.000 |
0,12 |
| 1200 |
150.000 |
-0,39 |
| 1453 |
36.000 |
-0,56 |
|
| Yıl |
Nüfus |
Yıllık artış oranı(%) |
| 1477 |
14.803 |
-3,64 |
| 1566 |
600.000 |
4,25 |
| 1817 |
500.000 |
-0,07 |
| 1860 |
715.000 |
0,84 |
| 1885 |
873.570 |
0,80 |
| 1890 |
874.000 |
0,01 |
| 1897 |
1.059.000 |
2,78 |
| 1901 |
942.900 |
-2,86 |
|
| Yıl |
Nüfus |
Yıllık artış oranı(%) |
| 1914 |
909.978 |
-0,27 |
| 1927 |
680.857 |
-2,21 |
| 1935 |
741.148 |
1,07 |
| 1940 |
793.949 |
1,39 |
| 1945 |
860.558 |
1,62 |
| 1950 |
983.041 |
2,70 |
| 1955 |
1.268.771 |
5,24 |
| 1960 |
1.466.535 |
2,94 |
|
| |
| Yıl |
Nüfus |
Yıllık artış oranı(%) |
| 1965 |
1.742.978 |
3,51 |
| 1970 |
2.132.407 |
4,12 |
| 1975 |
2.547.364 |
3,62 |
| 1980 |
2.772.708 |
1,71 |
| 1985 |
5.475.982 |
14,58 |
| 1990 |
6.629.431 |
3,90 |
| 2000 |
8.803.468 |
2,88 |
| 2009 |
12.782.960 |
4,52 |
|
| Yıl |
Nüfus |
Yıllık artış oranı(%) |
| 2010 |
13.120.596 |
2,64 |
| 2011 |
13.483.052 |
2,76 |
|
İstanbul Resim
istanbul_bogazici_ortakoy
İstanbul Resim Galerisi
istanbul bogazici ortakoy
istanbul fsm hisar
istanbul fsm koprusu
istanbul galata koprusu
istanbul galata kulesi
istanbul gun batimi
istanbul hisar kopru
istanbul kanyon avm
istanbul kiz kulesi
istanbul kiz kulesi kutlama
istanbul levent
istanbul ortakoy cami kopru
istanbul rumeli hisari
istanbul salacak kiz kulesi
istanbul suleymaniye camisi
istanbul sultanahmet ayasofya
istanbul sultanahmet camisi
istanbul yeni cami ayasofya
sultan ahmet camii marmara
sultan ahmet camisi
taksim sultanahmet
